Амалга оширилаётган, оширилиши лозим бўлган тадбирлар ҳақида ҳамма ўз фикрини билдирмоқда, кимдир рахбарларни танқид қилса, кимдир ахоли жон бошига пул тарқатилишини талаб қилади, кимдир карантин чоралари узайтирилиши шарт деса, бошқаси карантиндан фойда йўқлигини даъво қилмоқда.
Бутун дунёда, айтиш мумкинки, жанг кетмоқда. Агар душман қайси томондан ҳужум қилишини билсангиз шунга яраша тайёргарлик кўрасиз. Афсуски, бу урушда «фронт» чизиғи йўқ, душман гир атрофимизни ўраб олган, у катта-кичик, деб аямай барчага хамла қилмоқда. Бу жангнинг олд қаторида тиббиёт ходимлари турибди. Уларга икки томонлама ҳужум қилинмоқда. Барча каби улар ҳам иссиқ жон сифатида вирусдан зарарланмоқда, шу билан бирга ахолининг ҳам таъна-дашномларини эшитишга мажбур. Тўғри, барча соҳада бўлгани каби тиббиёт тизимида ҳам салохияти, билими, виждони турлича инсонлар ишлайди. Лекин кенгроқ мулоҳаза қилиб кўрайлик.
Бугунги ҳолат учун тез тиббий ёрдамдаги ёки поликлиникалардаги врач ва ҳамширалар қанчалик айбдор?
Бугун вирус билан жангга киришдик, дедик. Маълумки, жангда ғолиб бўлиш учун тажрибали раҳбар ҳар бир аскарининг қайси жойдан жангга кириши, вазифаси нима эканини аниқ белгилайди, энг муҳими, ҳар бир жангчи зарур қуроллар билан тўлиқ таъминланади. Агар аскарга ҳар томондан ҳар хил буйруқ берилса, унинг имконияти ҳисобга олинмаса, таъминоти ўйланмаса, қанақа жанг ҳақида гапириш мумкин?..
Аҳолига, беморларга на вазирлик, на соғлиқни сақлаш бошқармалари ходимлари рўбарў келяптилар. Балки, яна ўша ҳудуд врачи, патронаж ҳамширалари, 103 хизмати ходимларининг бошида калтак синяпти. Президент бу ходимларнинг заҳматини тан олиб, уларга миннатдорлик билдириб турган вақтда, маҳаллий раҳбарлар томонидан улар билимсизлик, дангасалик, бепарволикда айбланмоқда. Касаллик билан олишиб вирусни ўзига юқтириб олганлар ҳам ношудликда айбланмоқда. Алангани ўчириш учун олов ичига кирган ўт ўчируви ҳам куйиши мумкинлиги аниқ ҳақиқат-ку!
Бир ҳисоблаб кўрайлик, тўрт ойдан бери амалда фаолият юритаётган шифохоналар, бирламчи бўғим ва тез тиббий ёрдамдаги тиббий ходимлар қандай ишламоқда? Уларнинг қанчаси касалликка чалинди? Пандемия сабабли вазифаси кўпайгани учун биз уларни бошқа ишлардан озод қилдикми? Етмишга яқин тиббий ходим ишлайдиган поликлиникага берилган бешта ҳимоя кийимини қандай тақсимлаш мумкин?
Коронавирусга шубҳа қилинган беморга 3 мутахассисдан (эпидемиолог, инфекционист, ҳудуд врачи) иборат мобиль бригада бориб, уни шифохонага ётқизиш ёки уйда даволаш масаласини ҳал қилади, деган кўрсатма берилди. Ушбу қарорни қабул қилганлар битта туманда неча нафар эпидемиолог борлигини, пандемия даврида унинг вазифалари бир неча бор ошганини, инфекционистлар шифохоналарда беморларни даволаш билан бандлигини, мобиль бригадалар учун эпидемиолог ва инфекционист у ёқда турсин (қишлоқ туманларида) умумий амалиёт врачи етишмаслигини билганларида, бажариб бўлмайдиган қарорни эълон қилиб, халқни олдида бечора врачларни ёлғончи қилмасдилар.
Тез тиббий ёрдамда ҳам худди шундай, аввалги йилнинг мос даврига нисбатан чақириқлар 2-3 баробар ошгани, машиналар ва тез тиббий ёрдам бригадалари сони оширилмагани ҳисобга олинса чақириққа 15 минутда етиб боришнинг иложи йўқлиги равшан бўлади. Энг қийин аҳволда яна умумий амалиёт врачлари ва патронаж ҳамширалар қолмоқда. Касалликнинг енгил шакли билан оғриган беморларга, умуман беморларга биринчи ёрдам учун дори-дармонлар ўта танқислиги, дори-дармонлар, реактивлар бошқа зарур тиббий воситалар билан таъминланишдаги узилишлар тиббиётнинг етим бўлаги саналган поликлиника хизмати ходимларининг обрўсизланишига, аҳолининг ҳақли эътирозларига сабаб бўлмоқда.
Танқид қилишга ҳамма уста, хўп, аҳволни қандай яхшилаш мумкин?
Аввало, касалликнинг енгил шакли билан оғриган беморларга (оддий уй бекаси тушунадиган содда тилда) қадам-бақадам бажарилиши лозим бўлган вазифалар лўнда баён қилинган қўлланма тарқатилиши керак. Умумий амалиёт врачлари учун коронавирус билан оғриган беморларни таснифлаш алгоритмлари ишлаб чиқилиши керак. Беморни шифохонага ётқизиш масаласини алгоритмлар асосида умумий амалиёт шифокори ҳал қилиши керак.
Врачлар, патронаж ҳамширалар беморнинг уйига борганда биринчи ёрдам учун дори-дармонлар билан таъминланган бўлиши керак. Ҳар бир туманда шифохоналар ва катта поликлиникалар қошида коронавирусга текширувчи (ПЦР) лабораториялар ташкил қилиниши керак. Лаборатор текширув натижаларини SMS орқали етказиш тизимини йўлга қўйиш мумкин (абитуриентларга ДТМдан хабар келганидек).
Поликлиникалардаги даволаш-диагностика ишларини ташкил қилишда тиббиётга алоқаси бўлмаган туман мутасаддиларининг аралашувига чек қўйиш керак (иложини қилишса, ёрдам беришсин). Республика марказларидан сўраладиган ҳисоботлар сонини камайтириш керак. Коронавирусга тест олинганлар ва натижалар ҳақида лаборатория ягона электрон тизим орқали маълумот берсин.
Иш юкламалари ходимларнинг реал сонидан (беморлар, ҳомиладорларни ҳисобдан чиқариб) келиб чиқиб белгиланиши керак. Ходимлар ҳар куни 10-11 соатдан ишламоқда. Лекин ҳафтада бир кун тўлиқ дам олишини таъминлаш керак. Тиббий ходимлар жуда бўлмаганда бир марталик тиббий ниқоблар билан доимий таъминланиши зарурку. Мукофот берилмаса ҳам, аҳоли олдида ночор қолишининг олди олинса, тиббиёт ходимлари ўз бурчларини сидқидилдан бажарадилар.
Мақсуда ВОРИСОВА,
Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутати